အေလာင္းမင္းတရား

 
အေလာင္းမင္းတရား (ဝါ အေလာင္းဘုရား; ၂၄ စက္တင္ဘာ ၁၇၁၄ - ၁၁ ေမ ၁၇၆၀) ၏ အမည္ရင္းမွာ ဦးေအာင္ေဇယ်ျဖစ္သည္။ ထီးနန္းမစိုးစံခင္ အခ်ိန္က မုဆိုးဖိုရြာ၏ ရြာသူႀကီးျဖစ္ၿပီး ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ကို ထူေထာင္ေသာမင္း ျဖစ္သည္။

အေလာင္းမင္းတရားသည္ ေရႊဘိုၿမိဳ႕မွအစျပဳၿပီး ျမန္မာတနိုင္ငံလုံး သိမ္းပိုက္မင္းျပဳခဲ့သည္။ ယခင္က ယိုးဒယားနိုင္ငံ အယုဒၶယကို အႀကိမ္ႀကိမ္ ခ်ီတက္သိမ္းယူခဲ့ေသာ္လည္း ေနာက္ဆုံးအႀကိမ္တြင္မူ မေအာင္ျမင္ဘဲ အျပန္ခရီးတြင္ ေက်ာက္ေရာဂါ (သို႔) ဝမ္းေရာဂါျဖင့္ နက္ရြာစံကြယ္လြန္ခဲ့သည္။ အေလာင္းမင္းတရားႀကီး သားေတာ္ဆင္ျဖဴရွင္မင္းတရား လက္ထက္တြင္ တစ္ဖန္ အယုဒၶယၿမိဳ႕ႀကီးကို လုပ္ႀကံ တိုက္ခိုက္ျပန္ရာ ဤအႀကိမ္သည္ အယုဒၶယၿမိဳ႕၏ ပ်က္စီးျခင္းအေၾကာင္း ေနာက္ဆုံးအႀကိမ္ပင္ တည္း။ အယုဒၶယၿမိဳ႕ႀကီးကို ဝိုင္းရံ တိုက္ခိုက္ရာ၌ ျမန္မာတို႔က ယိုဒယားၿမိဳ႕ေအာက္သို႔ ေရာက္ေအာင္ ဥမင္ႀကီးမ်ား ေဖာက္၍ ထင္း၊ ေလာင္စာ အျပည့္သြင္း၍ မီးခိုးလၽွံျပင္းလွသျဖင့္ ၿမိဳ႕ရိုးၿပိဳသည္ႏွင့္ ျမန္မာရဲမက္မ်ား ဝင္နိုင္သည္တြင္ အယုဒၶယၿမိဳ႕ တစ္ၿမိဳ႕လုံးကိုရ၍ ယိုးဒယားၿမိဳ႕သား မိန္းမ ေယာက်ာ္းတို႔ကို သုံ႔ပန္းအျဖစ္ ဖမ္းယူသည္။ အိမ္ရာ ေက်ာင္း ကန္ စရပ္၊ တန္ေဆာင္းမ်ားကို အႏွံ့အစပ္ မီးတိုက္ရွို႔သည္။ ဤတြင္ ယိုးဒယားဘာသာ ရာဇဝင္စာေပ အေျမာက္အျမား ပ်က္စီး ဆုံးရွုံးသည္ဟု ဆိုသည္။ အယုဒၶယၿမိဳ႕မွာ ၿမိဳ႕ပ်က္ႀကီး အျဖစ္သို႔ ေရာက္သြား၍ ေနာက္ထပ္ၿမိဳ႕ကို မထူေထာင္ေတာ့ဘဲ ဗန္ေကာက္ၿမိဳ႕သို႔ ေျပာင္း၍ ၿမိဳ႕နန္းထူေထာင္ေလေတာ့သည္။

အေလာင္းမင္းတရားကြယ္လြန္ခ်ိန္တြင္ သားေတာ္ႀကီး ေနာင္ေတာ္ႀကီးမင္းက ထီးနန္းအရိုက္အရာကို ဆက္ခံခဲ့သည္။ အင္းဝၿမိဳ႕ ၏ အေနာက္-ေျမာက္ဘက္ မိုင္ ၅၀ ခန႔္ကြာေဝးေသာ မုဆိုးဖိုရြာငယ္ေလးတြင္ ၂၄ စက္တင္ဘာ ၁၇၁၄ တြင္ ဖြားျမင္ခဲ့ပါသည္။ သူ၏ ဘဝသည္ ပထမ တြင္ ရိုးရိုးသာမန္အရပ္သားဘဝမွ ဇာတိရြာ၏ အႀကီးအကဲျဖစ္လာၿပီး ၁၇၅၂ ခုႏွစ္ ပဲခူး ေနျပည္ေတာ္မွမြန္ မ်ား ဗမာတို႔ကို ခ်ီတက္တိုက္ခိုက္ေသာအခါ သူ၏ ေက်ာ္ၾကားမွုကို အ ျမင့္ဆုံးသို႔ေရာက္ေစရန္ အခြင့္အေရးေပးရာ ေရာက္ခဲ့ပါသည္။ တစ္နိုင္ငံလုံး မြန္တို႔ လက္ေအာက္ က်ေရာက္ၿပီးေနာက္ ေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ သစၥာေတာ္ခံ(သစၥာေရေသာက္) ခဲ့ၾကသည္။ မည္သို႔ပင္ ျဖစ္ေစ အေလာင္းဘုရားသည္ ပိုမို၍ လြတ္လပ္ေသာ စိတ္ဓာတ္ျဖင့္ သူ၏ရြာအား ျပန္လည္ ရယူနိုင္ခဲ့ သည့္အျပင္ စစ္ဆင္ေရးအတြက္ ဖြဲ႕စည္းေစလႊတ္လိုက္ေသာ ဆိုးရြားသည့္ ပဲခူးတပ္မ်ားအား ေအာင္ ျမင္စြာ တိုက္ထုတ္ေခ်မွုန္းခဲ့သည္။ဤအေပၚတြင္မူတည္၍ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာေသာ ဗမာတို႔ သည္ သူ၏ ေအာင္လံေတာ္ေအာက္တြင္ စုေဝးၿပီး သူႏွင့္အတူ အင္းဝသို႔ ခ်ီတက္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုေနာက္ အင္းဝအား က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္ေသာ လူမ်ားလက္မွ ၃ ဇႏၷဝါရီ ၁၇၅၄ ခုႏွစ္ အခ်ိန္ တြင္ ျပန္လည္ရယူခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာတိုင္ေအာင္ သူသည္ ထိုစစ္ပြဲအား တူညီေသာ ေအာင္ျမင္မွုျဖင့္ ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။
အေလာင္းမင္းတရားႀကီး

ျမန္မာနိုင္ငံႀကီး ဒုတိယအႀကိမ္ေျမာက္ ပ်က္စီးၿပိဳကြဲခဲ့ရသည္ကို တတိယအႀကိမ္ ျပန္လည္ စည္း႐ုံးထူေထာင္ခဲ့သူမွာ အေလာင္းမင္းတရားႀကီး ျဖစ္သည္။ပုဂံျပည့္ရွင္ ျပဴေစာထီးမွသည္ ၄၇ေယာက္ေသာ မင္းတို႔ ေနာက္ ေဖာင္စၾကာရွင္နပရတိစည္သူ၏ သမီး ေက်ာင္းေတာ္သည္ႏွင့္ နရသိဃၤမင္း၏ သားေတာ္ အနႏၵသူရိယတို႔ စုံဘက္ရာတြင္ ဖြားျမင္သည့္သား သိဒၶိကာ၊ သားဘဲႀကီးရတနာ၊ သားဘဲငယ္ရတနာ၊ သားလံဘူးအႏၲရသူ၊ သားေပါက္ ၿမိဳင္မင္းပုလဲ၊ သားေျမနဲ ေစာသိဃၤာ၊ သားမိုးညႇင္းမင္းတရား ညီ ဝါပေနာ္ရထား၊ သားေျမာက္ဘက္ ေနာ္ရထာ၊ သားသခၤယာ သားမင္း ေနဝန္း၊ သားမင္းရဲေထြး၊ သားမင္းႀကီးေရႊ၊ သားတုရင္ေက်ာ္သူ ခံမင္းဖိုးခင္၊ သားမင္းစစ္နိုင္၊ သား သီရိမဟာ ဓမၼရာဇာ၊ သား အေလာင္းမင္းတရားကို ဖြားသည္။ အေလာင္းမင္းတရားႀကီး ကား သကၠရာဇ္ ၁ဝ၇၆ ခုႏွစ္ ေတာ္သလင္းလျပည့္ေက်ာ္ တစ္ရက္ေသာၾကာေန႔ ညဉ့္တစ္ခ်က္တီးေက်ာ္တြင္ မုဆိုးဘို ၿမိဳ႕စား သီရိမဟာဓမၼ ရာဇာဘြဲ႕ခံ မင္းညိဳစံႏွင့္ မဟာေဒဝီ ေစာၿငိမ္းဦးတို႔၌ျမင္သည့္ ဒုတိယသားေတာ္ ျဖစ္သည္။ ငယ္မည္ ေအာင္ေဇယ်တည္း။

၁၁၁၃ ခုႏွစ္တြင္ ဟံသာဝတီက တိုက္ခိုက္သိမ္းယူသျဖင့္ အင္းဝမပ်က္မီကပင္ ဦးေအာင္ေဇယ်သည္ မုဆိုးဘိုရြာ၌ သဇာအာဏာရွိၿပီး ျဖစ္သည္။ တန္ခိုးသတင္းထြက္ၿပီးလည္း ျဖစ္သည္။ အင္းဝပ်က္လၽွင္ မုဆိုးဘိုကို ထန္းလုံးတပ္ ပတ္ဝိုက္ တည္၍ အခိုင္အလုံ ေနသည္။ ျမင္းရည္တက္ ေျခာက္က်ိပ္ ရွစ္ေယာက္ကိုလည္း ဖြဲ႕စည္းခဲ့ေလသည္။ ထိုအခါ အင္းဝမွ မြန္စစ္သူႀကီး ဒလပန္းက လူေစလႊတ္၍ သစၥာေပးလာသည္။ ေကြ႕ဂုဏၰအိမ္ကလည္း သစၥာေပးလာသည္။ မည္သည့္သစၥာကိုမၽွ မခံေခ်။ အမွုထမ္းတို႔က အင္အား မရွိေသးသည့္အတြင္း ေကြ႕တို႔၏သစၥာခံၿပီးလၽွင္ မြန္လူမ်ိဳးတို႔ျပန္ေသာအခါမွ ၾကဳံႀကိဳက္ရာႀကံမည္ဟုေလၽွာက္သည္ကိုလည္း ဤသို႔ျပဳလၽွင္ သားေတာ္ေျမးေတာ္အစဥ္အဆက္ သစၥာမေစာင့္ေသာအမ်ိဳးဟု ေျပာထုံးမေၾကျဖစ္ေလရာသည္ဟု မိန႔္ေတာ္မူေလသည္။

မြန္လူမ်ိဳးတို႔အျပန္တြင္ ဟန္လင္းၿမိဳ႕ေတာင္က ဆီး၍ တိုက္လိုက္ရာ မြန္အေျမာက္အျမား ေသေလသည္။ မုဆိုးဘိုတပ္ကို မြန္လူမ်ိဳးတို႔ အႀကိမ္ႀကိမ္ ခ်ီတက္ တိုက္ခိုက္လာသည္ကိုလည္း နိုင္သည္ခ်ည္း ျဖစ္သည္။ မင္းတရားႀကီးသည္ ၁၁၁၅ ခုႏွစ္တြင္ မုဆိုးဘိုကို ေရႊဘိုသမုတ္၍ ၿမိဳ႕နန္း တည္ေတာ္မူသည္။ထိုႏွစ္တြင္ပင္ ေကြ႕လူမ်ိဳးတို႔ကို တိုက္ခိုက္ေအာင္နိုင္သည့္အျပင္ အင္းဝကို သားေတာ္အလတ္ သတိုးမင္းေစာ (ဆင္ျဖဴရွင္) လုပ္ႀကံ၍ အလြယ္တကူရသည္။ ဗန္းေမာ္၊ မိုးမိတ္၊ မိုးေကာင္း၊ မိုးညႇင္းတို႔ကိုလည္း တိုက္၍ ရသည္။ ၁၁၁၆ ခုႏွစ္တြင္ မြန္မင္းညီေတာ္ ဥပရာဇာ၊ စစ္သူႀကီး ဒလပန္းတို႔ကြပ္ကဲ၍ ၾကည္းေရႏွစ္ဘက္ စစ္ႀကီး ခ်ီလာကာ တ႐ုတ္ၿမိဳ႕တြင္ မင္းတရားႀကီး၏ သားေတာ္ႏွစ္ပါး တပ္ကို တိုက္၏။

တပ္ေတာ္တို႔ အပ်က္နာ၍ ဆုတ္ရ၏။ ထိုေနာက္ မြန္တို႔ အင္းဝကိုဝန္းရံလုပ္ႀကံသည္။ ဒလပန္းသည္ ေလွတပ္ကို ကြပ္ကဲ၍ ေက်ာက္ေျမာင္းအေရာက္ ခ်ီတက္သည္။ ေက်ာက္ေျမာင္းတြင္ မင္းတရားႀကီးႏွင့္ မင္းတရားႀကီး၏ ညီေတာ္တို႔ ဒလပန္း၏ ေလွတပ္ပ်က္၍ အျပင္းအထန္ စုန္ေျပးရသည္။ ဟံသာဝတီ ဥပရာဇာလည္း အင္းဝကို ရံထားရာ ေအာက္သို႔စုန္ဆင္းၿပီးလၽွင္ ျပည္ၿမိဳ႕၌ ဒလပန္းကို အေစာင့္အေန ထားခဲ့သည္။မြန္တို႔ပ်က္လၽွင္ ပုဂံ၊ ပုပၸား၊ ငသေရာက္စေသာ ေတာင္ဘက္တစ္ခြင္ၿမိဳ႕မ်ားတြင္ ေခါင္းအႀကီးျပဳသူတို႔ သစၥာေတာ္ခံၾကသည္။ ေအာက္ျပည္တစ္လႊားတြင္လည္း အင္းဝဘုရင္ေဟာင္း (ဟံသာဝတီေရာက္မင္းတရား) ကို မြန္တို႔ေရ၌ ေဖ်ာက္ဖ်က္႐ုံ သာမက ျမန္မာတို႔ကို မြန္တို႔သတ္ျဖတ္ ညႇဥ္းဆဲလြန္းသျဖင့္ ျမန္မာတို႔စု႐ုံး၍ ေျမလတ္တစ္ေလၽွာက္ ၿမိဳ႕ရြာမ်ားရွိ မြန္လူမ်ိဳး အႀကီးအကဲတို႔ကို သတ္ျဖတ္ၿပီးလၽွင္ ျပည္ၿမိဳ႕တြင္ အခိုင္အလုံ ေနၾကသည္။ အေလာင္းမင္းတရားႀကီးသို႔လည္း စစ္ကူေတာင္းၾကရာ မင္းတရားႀကီး ၾကည္းတပ္ ေရတပ္ ခ်ီလာ၍တိုက္လၽွင္ မြန္တို႔ပ်က္သျဖင့္ ဟံသာဝတီတိုင္ ဆုတ္ရသည္။ (ဟံသာဝတီေရာက္ မင္းတရားႀကီး။)

ျပည္ၿမိဳ႕တြင္ မြန္ေရတပ္ကို အေလာင္းမင္းတရားႀကီး ေအာင္ေတာ္မူၿပီးလၽွင္ ဂူထြတ္မည္ေသာ လြန္ေဆးၿမိဳ႕ကို သိမ္းသည္။ လြန္ေဆးၿမိဳ႕၌ ေခတၱစံေနစဥ္ ကေနာင္၊ ဟသၤာတ၊ ဓႏုျဖဴ၊ ေျမာင္းျမ၊ ဥကၠံ၊ သုံးဆယ္၊ လွိုင္၊ သာယာဝတီစေသာ ဧရာဝတီအေရွ႕ဘက္ အေနာက္ဘက္ ၿမိဳ႕ႀကီးျပႀကီး အႀကီးအကဲတို႔ ကၽြန္ေတာ္ ခံလာၾကသည္။ မြန္တို႔ရန္ကို အလ်င္အျမန္ေအာင္သည္ကိုစြဲ၍ လြန္ေဆးၿမိဳ႕အား ျမန္ေအာင္ၿမိဳ႕ဟု သမုတ္ေတာ္မူသည္။ ျမန္ေအာင္တြင္ရွိစဥ္ ဟိုင္းႀကီးကၽြန္းရွိ အဂၤလိပ္တို႔ကိုလည္း အမိန႔္ေတာ္ႏွင့္ ေစေခၚေတာ္မူရာ အဂၤလိပ္တို႔ အဖူးအေျမာ္ ေရာက္ၾကသည္။ အဂၤလိပ္တို႔က ဟိုင္းႀကီးကၽြန္းတြင္ ဖြင့္လွစ္ထားေသာ မိမိတို႔ကုန္တိုက္ကို အသိအမွတ္ျပဳရန္ ေတာင္းသည္ကိုလည္း မင္းတရားႀကီးသည္ အဂၤလိပ္တို႔ထံမွ အေျမာက္ယမ္း က်ည္ဆံကို အလိုရွိသျဖင့္ အဂၤလိပ္တို႔လိုအင္ကို လိုက္ေလ်ာျဖည့္စြမ္းလိုက္ေလသည္။ သို႔ရာတြင္ ေနာင္အခါ အဂၤလိပ္တို႔သည္ ျမန္မာတို႔ႏွင့္ တိုက္ခိုက္ေနေသာ မြန္တို႔အား ေသနတ္လက္နက္မ်ား ေရာင္းခ်ေၾကာင္းကို သိေသာအခါ ဟိုင္းႀကီးကၽြန္းရွိ အဂၤလိပ္တို႔၏ စခန္းကို ပုသိမ္ၿမိဳ႕ဝန္အား လုံးလုံးလ်ားလ်ား သုတ္သင္ရန္ခိုင္းသျဖင့္ ထိုအရပ္ရွိ အဂၤလိပ္အမ်ားပင္ အသက္ဆုံးၾကရေလသည္။

ျမန္ေအာင္ၿမိဳ႕မွ ဆက္လက္စုန္ျပန္ရာ ၁၁၁၇ ခုႏွစ္တြင္ အေလာင္းမင္းတရားႀကီးသည္ ဒဂုန္ကိုရ၍ ၿမိဳ႕သစ္တည္ၿပီးလၽွင္ ရန္ကုန္ဟု သမုတ္ေတာ္မူသည္။ ရန္ကုန္တြင္ ဆူးေလေစတီေတာင္၏ အေရွ႕ေတာင္ အရပ္ျဖစ္ေသာ ၿမိဳ႕ေဟာင္းရာ၌ ေတာရွင္းက်င္းဖို႔၍ သစ္တပ္ၿမိဳ႕ တည္သည္။ မိုးက်လၽွင္ ရန္ကုန္တြင္ အေစာင့္အေနထားခဲ့၍ ေရႊဘိုသို႔ ျပန္ေတာ္မူသည္။ ထိုေနာက္ ရွမ္းျပည္တစ္လႊားသို႔ ေစလႊတ္ခန႔္ထား၍ သစၥာေတာ္ေပးၿပီးလၽွင္ မိုးစဲသည္ႏွင့္ ရန္ကုန္တြင္ မြန္တို႔ထေနသည္ကို ဆင္း၍ႏွိမ္နင္းရာ မြန္တို႔ ဆုတ္ခြာရျပန္သည္။ မြန္တို႔ဘက္မွ အဂၤလိပ္ႏွင့္ ျပင္သစ္တို႔ ဝင္ကူၾကသည္။ အေလာင္းမင္းတရားႀကီးသည္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ သေဘၤာမ်ားကိုလည္း င္း၊ တိုက္ေလွမ်ားကိုလည္းေကာင္း တည္သည္။ စစ္သည္တို႔ကိုလည္း ျဖည့္တင္းသည္။ ထိုေနာက္ ၁၁၁၈ ခုႏွစ္တြင္ မင္းတရားႀကီးသည္ သံလ်င္ၿမိဳ႕ကို ဝန္းရံလုပ္ႀကံေတာ္မူေစသည္။ ကိုယ္ေတာ္တိုင္လည္း သံလ်က္စြန္းသို႔ သေဘၤာျဖင့္ထြက္၍ သံလ်င္တိုက္ပြဲကို အေဝးၾကည့္ မွန္ေျပာင္းျဖင့္ၾကည့္လၽွက္ စစ္ေရးကို မိမိကိုယ္တိုင္ စီရင္ေလသည္။ မြန္တို႔ဘက္မွ ျပင္သစ္တို႔ ကူညီတိုက္ခိုက္သျဖင့္ ေျခာက္လတိုင္တိုင္ အဖိတ္အစင္မ်ားစြာႏွင့္ ခဲယဥ္းစြာ လုပ္ႀကံရသည္။ ေနာက္ဆုံး အေသခံသူရဲေကာင္း ၉၃ ေယာက္ကိုေရြးခ်ယ္၍ လက္နက္မ်ားကို သိမ္းယူသည္။ အေျမာက္ႀကီး ၁ဝ ေက်ာ္၊ အေျမာက္ငယ္ တစ္ရာေက်ာ္၊ ေသနတ္တစ္ေထာင္ေက်ာ္ ရလိုက္သည္။ မြန္တို႔အား စစ္ကူလာေသာ ျပင္သစ္တိုက္သေဘၤာ ႏွစ္စင္းကိုလည္း သိမ္းယူ၍ ျပင္သစ္ ကိုယ္စားလွယ္ ဗူရနိုႏွင့္တကြ ျပင္သစ္ အႀကီးအကဲတို႔ကို ကြပ္မ်က္ေတာ္မူသည္။ ထိုသူတို႔၏ အေဆြအမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ သန္လ်င္တြင္ဖမ္းမိေသာ ေပၚတူဂီ လူမ်ိဳးတို႔ကို ေရႊဘိုနယ္ ဗရင္ဂ်ီရြာမ်ားသို႔ပို၍ ေနထိုင္ေစသည္။ မိမိတို႔ အယူဝါဒအတိုင္း ကိုးကြယ္ေနထိုင္ရန္လည္း ခြင့္ျပဳေတာ္မူသည္။ ဗရင္ဂ်ီ အေျမာက္အျမားကိုလည္း အေျမာက္တပ္သားအျဖစ္ အမွုထမ္း ေစသည္။

၁၁၁၈ ခုႏွစ္တြင္ ဟံသာဝတီၿမိဳ႕ကို မင္းတရားႀကီး လုပ္ႀကံသည္။ ၁၁၁၉ ခုႏွစ္တြင္ ဟံသာဝတီတစ္ၿမိဳ႕လုံးကို မင္းႏွင့္ တကြ ရေတာ္မူရာ ၿမိဳ႕ကိုဖ်က္ေစ၍ ရာမညတိုင္းအလုံးႏွင့္ အေရွ႕တစ္လႊားၿမိဳ႕စားမ်ားကို သစၥာေပးၿပီးေနာက္ ပဲခူးဘုရင္ကိုေဆာင္ယူကာ ေရႊဘိုသို႔ ျပန္ေတာ္မူသည္။

၁၁၂ဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္ မဏိပူရကသည္းျပည္ကို တိုက္ခိုက္သိမ္းယူ၍ ကသည္းအမတ္ စႏၵေရာ္ေမာ္နီကို အအုပ္အခ်ဳပ္ ခန႔္ခဲ့သည္။ ထိုေနာက္ တမူးႏွင့္ ေသာင္သြပ္တြင္ ျမန္မာတပ္မ်ား အေစာင့္အေနထား၍ ျပန္ေတာ္မူသည္။ မဏိပူရကို ေအာင္နိုင္ျခင္းအားျဖင့္ ျမန္မာနိုင္ငံသည္ မဏိပူရမွ အႏုပညာ၊ လက္မွုပညာ၊ အသိပညာရပ္မ်ားကို ရရွိေလသည္။ အထက္တန္းက်လွေသာ ရက္ကန္းပညာ၊ ပန္းတိမ္ပညာ၊ နကၡတ္ပညာ စေသာ အတတ္ပညာမ်ားကိုပါ ရရွိလိုက္သည္။

၁၁၂၁ ခုႏွစ္တြင္ ယိုးဒယားေက်းကၽြန္တို႔ ထားဝယ္ၿမိဳ႕ ေက်းစြန္ရြာလက္ကို ထိပါးေၾကာင္း ၾကားေတာ္မူ၍ မင္းတရားႀကီး ကိုယ္ေတာ္တိုင္ ထားဝယ္ေၾကာင္း ခ်ီေတာ္မူသည္။ ခ်ီေတာ္မူစဥ္ ၿမိတ္ၿမိဳ႕၊ တနသၤာရီၿမိဳ႕မ်ားသို႔ အလ်င္သိမ္းယူသည္။ အယုဒၶယၿမိဳ႕သို႔ေရာက္လၽွင္ ဝန္းရံလုပ္ႀကံသည္။ လုပ္ႀကံစဥ္ ကိုယ္ေတာ္ မက်န္းမာ သည္ႏွင့္ ျပန္လာရာ ၁၁၂၂ ခုႏွစ္ ကဆုန္လျပည့္ေက်ာ္ ၁၂ ရက္ေန႔တြင္ မုတၱမေက်း ကင္းရြာ၌ သက္ေတာ္ ၄၅ ႏွစ္ စည္းစိမ္ေတာ္ ရွစ္ ႏွစ္တြင္ မင္းတရားႀကီး နတ္ရြာစံေတာ္မူသည္။ မင္းတရားႀကီး၏ သခၤ်ိဳင္းျပာသာဒ္ကို ယခု ေရႊဘိုခရိုင္ ဝန္႐ုံးအနီးတြင္ ေတြ႕နိုင္သည္။

မင္းတရားႀကီးကား ရဲရင့္တည္ၾကည္၍ အေျမာ္အျမင္ ရွိသည္။ သူရသတၱိႏွင့္ လုပ္ရည္ႀကံရည္လည္း ရွိသည္။ မြန္တို႔ကို တိုက္မည္ဟု တိုင္ပင္ရာတြင္ ေယာက္်ားတို႔မည္သည့္ လုံ႔လ ဝီရိယ အႀကံအစည္ကို ေလ်ာ့ျမဲမဟုတ္၊ လက္႐ုံးႏွလုံး၊ လုပ္ရည္၊ ႀကံရည္မွာသာ အေၾကာင္းျဖစ္သည္ဟု မင္းတရားႀကီးက မိန႔္ေတာ္မူသည္။ စစ္ေရးစစ္မွုတို႔၌ အၾကပ္အတည္း စည္းကမ္းထားေသာ္မူၿပီးလၽွင္ ရန္သူေတာ္တို႔ကို အျပင္းအထန္ ႏွိမ္နင္းသုတ္သင္တတ္႐ုံမက တိုင္းျပည္ အုပ္ခ်ဳပ္ ခန႔္ခြဲ ေဝဖန္ရာ၌လည္း လိမ္မာေတာ္မူသည္။ လူတို႔ အက်င့္စာရိတၱကို ပ်က္ျပားေစသည့္ ေသရည္ေသရက္မွစ၍ မူးယစ္စေသာ အေသာက္အစား အရွူတို႔ကို ျပင္းထန္စြာ တားျမစ္ပိတ္ပင္ေတာ္မူသည္။ လယ္ယာကိုင္းကၽြန္း စပါး၊ ေျပာင္း၊ ဝါမ်ားကို လုပ္ေဆာင္ရိတ္သိမ္းသည့္ကာလ ၾကက္ေသတင္ဝက္ေသတင္၍ ရိတ္သိမ္းရိုးျဖစ္ေသာ မိစၧဒိ႒ိအယူမ်ားကိုလည္း လုံးလုံးပယ္ေစကာ ျမစ္တားေတာ္မူသည္။ လြန္ဆန္၍ ျပဳက်င့္သည္ ၾကားေတာ္မူလၽွင္ အျပစ္ အေလ်ာက္ ကြပ္မ်က္ေတာ္မူသည္။ ခိုးဝွက္လုယက္ျခင္းကိုလည္း အလားတူ တားျမစ္ေတာ္မူေလသည္။

ဤသို႔ တားျမစ္ရာ၌ အေလာင္းဘုရား၏ အျပစ္ေပးပုံမွာ အတုယူဖြယ္ျဖစ္သည္။ ၿမိဳ႕ရြာတြင္ သူခိုး သူဝွက္တို႔ေၾကာင့္ ဥစၥာပစၥည္း ေပ်ာက္ခဲ့ေသာ္ ထိုၿမိဳ႕ရြာကို အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ အႀကီးအကဲတို႔က ဥစၥာေပ်ာက္သူကို ေလ်ာ္ရသည္။ ရြာႏွစ္ရြာစပ္ၾကားတြင္ ဓားျမတိုက္ပါမူ နီးေသာရြာမွ ရြာသူႀကီးက ေလ်ာ္ရေလသည္။ ဤသို႔ ျပဳလုပ္ေပးျခင္း အားျဖင့္ အစိုးရ အမွုထမ္းတို႔သည္ မိမိတို႔ တာဝန္ကို ပိုမို ဂ႐ုစိုက္ ေဆာင္ရြက္လာေစရန္ ျဖစ္သည္။

မိုးရွားပါးေသာ ေရႊဘိုနယ္တစ္ဝိုက္တြင္ ျပည္သူျပည္သားတို႔ စိုက္ပ်ိဳးနိုင္ရန္ မင္းတရားႀကီးသည္ အေျမာ္ အျမင္ရွိစြာႏွင့္ မူးျမစ္ကို ဆည္ေတာ္မူသည္။ ေရႊဘိုၿမိဳ႕ကို ေရေပးနိုင္ရန္လည္း မဟာနႏၵာကန္ေတာ္ႀကီးကို တူးေဖာ္ေစသည္။ မင္းတရားႀကီး၌ ေဆြေတာ္မ်ိဳးေတာ္စေသာ အမွုထမ္းေကာင္းေပါမ်ားသည္။ မင္းေဆြမင္းမ်ိဳး အင္းဝမွူးေဟာင္း မတ္ေဟာင္းမ်ားကပါ မင္းတရားႀကီး ဘုန္းလက္႐ုံး လုပ္ရည္ႀကံတို႔ကို ယုံၾကည္သျဖင့္ အကြဲအျပားမရွိ တညီတညြတ္တည္း အမွုထမ္းၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ ႏွုတ္ေရး၌လည္းေကာင္း၊ လက္ေရး၌လည္းေကာင္း လူရည္သြားကို သိေတာ္မူတတ္သည္။ မွူးေတာ္မတ္ေတာ္ သူရဲသူခက္တို႔ကို အလိုက္အထိုက္ ေဝဖန္ႏွိုင္းခ်ိန္ ခ်ီးေျမ|ာက္မစ ျပဳလုပ္ေပးကမ္းေလ့ရွိသည္။ ထိုေၾကာင့္ ႀကံေတာ္မူသမၽွ ေအာင္ျမင္၍ အၿပီးသို႔ ေရာက္သည္ခ်ည္း ျဖစ္သည္။

အေလာင္းမင္းတရားႀကီးအား ဖူးျမင္ရေသာ ကက္ပတိန္ ေဗကာ၏ မွတ္တမ္းအရ မင္းတရားႀကီး၏ အရပ္ေတာ္သည္ ငါးေပ ၁၁ လက္မခန႔္ရွိ၍ က်န္းမာေသာ ႐ုပ္လကၡဏာရွိ ေၾကာင္း၊ သန္မာ၍ တင့္တယ္ညီညြတ္ေသာ လုံးရပ္သဏၭာန္ရွိ ေၾကာင္း၊ အသားညိဳ၍ မ်က္ႏွာသြယ္ၿပီးလၽွင္ ေက်ာက္ေပါက္မာ သက္သက္ရွိေၾကာင္း၊ မ်က္ႏွာထားတည္ၾကည္ မာတင္းေၾကာင္း၊ ရာဇဣေျႏၵႏွင့္ ျပည့္စုံေတာ္မူေၾကာင္းတို႔ျဖင့္ ေရးသားထားေလ သည္။

မင္းတရားႀကီးသည္ ရတနာသုံးပါးကိုလည္း ၾကည္ညိဳေတာ္ မူသည္။ ေရႊဘိုၿမိဳ႕တြင္ ေမာ္ေဓာျမင္သာေခၚ ေရႊေစတီႀကီး၊ ေရႊခ်က္သိုေစတီ၊ ေရႊဂူႀကီးစေသာ ေစတီပုထိုးမ်ား၊ တေကာင္းၿမိဳ႕ အရပ္၌ ဇိနေအာင္ခ်ာ ေရႊဘုံသာေစတီေတာ္၊ တိဂုံဆံေတာ္ ရွင္၌ ေစာင္းတန္းေတာ္၊ ဇရပ္ေတာ္မ်ား၊ ဟံသာဝတီ၊ ျပည္၊ အင္းဝ၊ စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕မ်ားႏွင့္ အေၾကအညာျမစ္စဥ္တစ္ေလၽွာက္ ဘုရားပုထိုးေဟာင္း ႏြမ္းၿပိဳပ်က္သည္မ်ားကို ကံေကၽြးလက္ခေပး၍ ျပင္ဆင္ေစေတာ္မူသည္ကား မ်ားလွ၏။ ထိုျပင္ မဟာဒဏ္ဝန္ခန႔္၍ ဝိနည္းက်မ္းဂန္ႏွင့္အညီ မက်င့္ေသာ ရဟန္းတို႔ကို မျပတ္သုတ္သင္ ရွင္းလင္းစစ္ေၾကာေစသည္။ သာသနာေရးဘက္၌သာမက စာေပဘက္၌လည္း မင္းတရားႀကီးသည္ ခ်ီးေျမႇာက္ေတာ္မူသည္။ တရားဌာန အုပ္ခ်ဳပ္မွု အတြက္ အစဥ္အလာအားျဖင့္ ဓမၼသတ္ျဖတ္ထုံးက်မ္းမ်ားစြာ ရွိခဲ့ပါေသာ္လည္း ပါဠိပါဘာသာႏွင့္သာ မ်ား၍ ျမန္မာဘာသာႏွင့္ ျပန္ဆိုေရးသားပါလည္း ပါဠိစကားလုံးမ်ားစြာ ညႇပ္ထားသျဖင့္ လြယ္ကူစြာ ဖတ္ရွုနိုင္ရန္ မိမိ၏ စစ္သူႀကီး အမတ္တစ္ဦးျဖစ္ေသာ မဟာသီရိဥတၱမေဇယ်အား မႏုက်ယ္ ဓမၼသတ္ကို စီရင္ေစသည္။ တရားသူႀကီးလက္ဝဲ ဘိနႏၵသူက ဓမၼဝိနိစၧယဓမၼသတ္က်မ္းကို စီရင္သည္။ မင္းတရားႀကီးလက္ထက္ထင္ရွားေသာ အျခားစာဆိုတို႔ကား မင္းတရားႀကီး ဟံသာဝတီကို စုန္ေတာ္မူစဥ္ ကမ္းၿပိဳ၍ ေဖာင္ေတာ္ေပၚသို႔ ထန္းပင္လဲက်သည္ကို ႐ုတ္ျခည္း စပ္ဆို၍ သစ္သစ္မဂၤလာ၊ နစ္နစ္နာေလာ့ ခ်ီသည့္ နိမိတ္ဖတ္လကၤာကို ရြတ္ဆိုေလၽွာက္တင္သည္တြင္ ထင္ရွားလာေသာ ရန္ေအာင္ဗလအမတ္၊ ကဝိ လကၡဏာ သတ္ပုံ၊ ရတနာသိဃၤ ကန္ေတာ္ဘြဲ႕မဂၤလာရတု၊ ဧခ်င္း၊ လကၤာ စသည္တို႔ကို ေရးသားသည့္ စိႏၲေက်ာ္သူဘြဲ႕ခံ ဦးဩသ၊ အာဒါသမုခပ်ိဳ႕သစ္၊ သာဓိနပ်ိဳ႕ စသည္တို႔ကို ေရးသားခဲ့ေသာ လက္ဝဲသုႏၵရဘြဲ႕ခံ ဦျမတ္စံတို႔ ျဖစ္သည္။

မင္းတရားႀကီး၏ မိဖုရားႀကီးကား ဦးရီးေတာ္ စည္ပုတၱရာ ေရႊကာ ၁ဝဝဝ မွူး၊ မင္းသီရိရႏၲဇ သမီးေတာ္ ၁ဝ၇၅ ခုဖြား ငယ္မည္ မယ္ယြန္းစံ ျဖစ္သည္။ ၁၁၁၅ ခုႏွစ္တြင္ မဟာမဂၤလာ ရတနာဓိပတိ သီရိရာဇာေဒဝီ အမည္ခံရသည္။ ရတနာသိဃၤၿမိဳ႕ ေအာင္ေျမဘုံသာေက်ာင္းေတာ္ႀကီး၊ ရတနာပူရၿမိဳ႕ ဘုံသာတုလြတ္ေက်ာင္း ေတာ္ႀကီးမ်ား ဒါယိယာမတည္း။ မိဖုရားေခါင္ႀကီးတြင္ သားေတာ္ခုနစ္ပါး သမီးေတာ္သုံးပါး ေပါင္း ၁ဝ ပါး ျမင္သည္။ သားေတာ္မ်ားမွာ သီရိသုဓမၼာရာဇာ ဘြဲ႕ခံ ေနာင္ေတာ္ႀကီးမင္း၊ သီရိဓမၼရာဇဘြဲ႕ခံ ဆင္ျဖဴရွင္မင္း၊ သုဓမၼရာဇာဘြဲ႕ခံ အျမင့္ၿမိဳ႕စား၊ သတိုးမင္းလွေရႊေတာင္ဘြဲ႕ခံ ဗဒုံၿမိဳ႕စား ဘိုးေတာ္ဘုရား၊ သတိုးမင္းလွ မင္းရဲေက်ာ္စြာဘြဲ႕ခံ ပုခန္းႀကီးၿမိဳ႕ တလုပ္ၿမိဳ႕စား၊ သတိုးမင္းလွမင္းရဲေက်ာ္စြာဘြဲ႕ခံ ပင္းတလဲ ျမင္စိုင္းၿမိဳ႕စား၊ ငယ္ကလြန္ေသာ မင္းသားတစ္ပါးတို႔ ျဖစ္သည္။ သမီးေတာ္မ်ားမွာ သီရိမဟာမဂၤလာေဒဝီဘြဲ႕ခံ ကႏၷီၿမိဳ႕စား မယ္သာ၊ သီရိမဟာရတနာေဒဝီဘြဲ႕ခံ မင္းခင္းၿမိဳ႕၊ ပန္းေတာင္းၿမိဳ႕စား မယ္ျမတ္လွ၊ သီရိရတနာ မဂၤလာေဒဝီဘြဲ႕ခံ စကုၿမိဳ႕စား မယ္အိပ္တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။ ကိုယ္လုပ္ေတာ္ေျခာက္ပါးမွ သားေတာ္သုံးပါး သမီးေတာ္သုံးပါး ေပါင္းေျခာက္ပါးျမင္ရာ သားေတာ္သမီးေတာ္ စုစုေပါင္း ၁၆ပါး ျဖစ္ေလသည္။[